imagen ponente

Dame Jocelyn BELL BURNELL

Astrofisika

Oxford University, Erresuma Batua

imagen ponente

Andrew BLAKE

Software Ingeniaritza

The Alan Turing Institute, Erresuma Batua

imagen ponente

Alessandra BUONANNO

Fisika

Max-Planck-Institut für Gravitationsphysik, Alemania

imagen ponente

Elena CATTANEO

Biologia

Università degli Studi di Milano, Italia

imagen ponente

Claude COHEN-TANNOUDJI

Fisika

École Normale Supérieure (ENS), Frantzia
Fisikako Nobel Saria 1997

imagen ponente

François ENGLERT

Fisika

Université Libre de Bruxelles, Belgika
Fisikako Nobel Saria 2013

imagen ponente

William FRIEDMAN

Botanika

Harvard University, Estatu Batuak

imagen ponente

Dudley HERSCHBACH

Fisika-Kimika

Harvard University, Estatu Batuak
Kimikako Nobel Saria 1986

imagen ponente

Martin KARPLUS

Kimika

Harvard University, Estatu Batuak; Université de Strasburg, Frantzia
Kimikako Nobel Saria 2013

imagen ponente

Klaus von KLITZING

Fisika

Max-Planck-Institut für Festkörperforschung, Alemania
Fisikako Nobel Saria 1985

imagen ponente

Sir John PENDRY

Fotonika

Imperial College London, Erresuma Batua

imagen ponente

Álvaro de RÚJULA

Fisika

CERN (Suiza); Instituto de Física Teórica UAM-CSIC

imagen ponente

Agustín SÁNCHEZ-LAVEGA

Planetetako atmosferak

Euskal Herriko Unibertsitatea (UPV/EHU)

imagen ponente

Rafael YUSTE

Neurobiologia

Columbia University, Estatu Batuak

Biografia

ponente

Dame Jocelyn BELL BURNELL

Astrofisika
Oxford University, Erresuma Batua

  • Hitzaldi Nagusiak | Asteartea, 27 IRA | Victoria Eugenia antzokia, Donostia | Guztientzat
  • Topaketak | Asteazkena, 28 IRA | Bizkaia Aretoa UPV/EHU, Bilbao | Bigarren hezkuntzako ikasleeak

Britainiar astrofisikaria, Glasgoweko Unibertsitatean graduatu zen Filosofia Naturalean (Fisika) 1965an eta doktoregoa lortu zuen Cambridgeko Unibertsitatean, 1969an. Cambridgeko graduondoko ikasle gisa, pultsar baten irrati seinaleak lehenengoz aurkitu zituen bere tesi zuzendari Antony Hewishekin batera; Hewishek Fisikako Nobel saria jaso zuen lan horregatik. Behin doktorego tesia amaitu ondoren, Bell Burnellek hainbat eginkizunetan lan egin zuen Britainia Handiko unibertsitate eta erakunde ugaritan, familia bat sortzen zuen bitartean, eta Princetoneko Unibertsitateko irakasle bisitaria ere izan zen, Estatu Batuetan. Gaur egun, Oxfordeko Unibertsitateko astrofisikako irakasle bisitaria, Oxfordeko Mansfield Collegeko Kidea eta Dublingo Trinity Collegeko errektoreordea ez ezik, Edinburgoko Royal Society-ko, hots, Eskoziako Akademia Nazionaleko presidentea da. Era berean, Britania Handiko Astronomia Errealeko Elkarteko presidente izan da 2002-2004 aldian eta baita Fisikako Institutuko presidente ere 2008-2011 aldian.

Nahiz eta Bellek ez zuen Hewishekin batera Nobel Saria jaso - eta horrek bere garaian zalaparta handia sortu zuen - hainbat erakunderen aitortza jaso du. Beste sari batzuen artean, 1973an, Filadelfiako Franklin Institutuko Albert A. Michelson Domina jaso zuen, 2000an Filosofiako Amerikar Sozietatearen Magellanic Saria, eta 2015an Royal Societyko Domina Erreala. Ohorezko aitortza ugari jasotzeaz gain, Royal Societyko kidea da eta beste lau akademietako kidea ere bada. 2007an, britainiar erreginak Dama izendatu zuen. Jocelyn Bellek zientzien arloko komunikazioari egin dion ekarpen bikainari esker, 2010ean Michael Faraday saria jaso zuen Royal Society-ren eskutik.

ponente

Andrew BLAKE

Software Ingeniaritza
The Alan Turing Institute, Erresuma Batua

  • Hitzaldi Nagusiak | Asteartea, 27 IRA | Victoria Eugenia antzokia, Donostia | Guztientzat

Andrew Blake Alan Turing Institutuko zuzendari da 2015eko urritik. Aurretik Microsofteko zientzialari goren izan zen, baita Erresuma Batuko Microsoft Research Cambridgeko laborategiko zuzendari ere. Microsoften sartu aurretik matematika eta ingeniaritza elektronikoa ikasi zituen Cambridgen (Erresuma Batua), eta Edinburgoko Unibertsitatean egin zuen doktoregoa, adimen artifizialaren arloan. Unibertsitateko irakasle izan da 18 urtez, lehenengo Edinburgon eta berrikiago Oxfordeko Unibertsitateko Ingeniaritza fakultatean. Azken horretan, aitzindaria izan da ordenagailuek ikusmena duten makina gisa jokatzea ahalbidetu duen teoriaren eta algoritmoen garapenean. Hainbat liburu argitaratu ditu, hala nola: Visual Reconstruction, A. Zissermanekin (MIT press). Active Vision, A. Yuille-rekin (MIT Press), eta Active Contours, M. Isard-ekin (Springer-Verlag).

Bi aldiz irabazi du European Conference on Computer Vision saria (1992an R. Cipolla-rekin eta 1996an M. Isard-ekin) eta IEEEren (Nazioarteko Ingeniari Elektriko eta Elektronikoak) David Marr saria irabazi zuen 2001ean (K. Toyama-rekin batera). 2006an zilarrezko domina eman zion Londreseko Ingeniaritzako Errege Akademiak, eta 2007an Ingeniaritza eta Teknologia Erakundearen (IET) Mountbatten urrezko domina jaso zuen (aurretik ordenagailuen munduko Maurice Wilkes eta Tim Berners-Lee aitzindariek irabazi zuten, besteak beste). 2011n Blakek eta Microsoft Researcheko bere lankideek Ingeniaritzako Errege Akademiaren MacRobert urrezko domina jaso zuten mugimendua antzemateko Microsoft Kinect 3D sistemaren errekonozimendu automatikoagatik. Londreseko Ingeniaritzako Errege Akademiako kide izendatu zuten 1998an, IEEEkoa 2008an eta Royal Societyko 2005ean. 2010. urtean Royal Societyko batzordeko kide izendatu zuten, eta 2012an EPSRCko Batzordekoa. Honoris causa izendatu dute Edinburgoko Unibertsitateak eta Sheffieldekoak.

ponente

Alessandra BUONANNO

Fisika
Max-Planck-Institut für Gravitationsphysik, Alemania

  • Hitzaldi Nagusia | Larunbata, 1 URR | Victoria Eugenia antzokia, Donostia | Guztientzat

Alessandra Buonannok fisika teorikoaren arloan egin zuen doktoregoa Pisako Unibertsitatean, Italian. Denbora labur bat eman ostean CERNeko teoria sailean, doktorego osteko ikerlari bezala Frantziako Institut des Hautes Etudes Scientifiques (IHES)- ean lan egin eta, ondoren, Tolman Prize Fellowship beka lortu zuen Kaliforniako Teknologia Institutuan ikertzeko, AEBetan. Marylandeko Unibertsitateko fisikako katedradun izatea lortu izan aurretik, ikertzaile finko gisa aritu zen Institut d’Astrophysique de Paris (IAP) eta Parisko Laboratoire Astroparticule et Cosmologie-n (APC) non Centre Nationale de la Recherche Scientifique (CNRS) zentroarentzat egiten zuen lan. Marylandeko Unibertsitatean ari zela, Alfred P. Sloan Fundazioko ikertzaile izan zen. William and Flora Hewlett beka ere lortu zuen Harvard Unibertsitateko Radcliffe Institute for Advanced Study delakoan ikertzeko.

International Society on General Relativity and Gravitation eta American Physical Society elkarteetako kide da. 2014ko udazkenetik Potsdameko Fisika Grabitazionaleko Max Planck Institutuko (edo Albert Einstein Institutuko) zuzendarietako bat da eta College Park Professor kargua du Marylandeko Unibertsitatean. Perimeter Institutuko ikerketako katedradun bisitaria ere bada. Buonannoren lanek fisika grabitazionalaren hainbat arlo jorratzen dituzte, bereziki grabitazio uhinekin loturiko fisikaren eta astrofisikaren alderdi teorikoak eta fenomenologikoak. LIGO Lankidetza Zientifikoko Ikerkatzaile Nagusia da.

ponente

Elena CATTANEO

Biologia
Università degli Studi di Milano, Italia

  • Hitzaldi Nagusiak | Osteguna, 29 IRA | Victoria Eugenia antzokia, Donostia | Guztientzat
  • Topaketak | Ostirala, 30 IRA | Eureka! Zientzia Museoa, Donostia | Bigarren hezkuntzako ikasleeak

Elena Cattaneo katedraduna Biozientzia Saileko Zelula Amen Biologia eta Gaixotasun Neurodegeneratiboen Farmakologia Laborategiko zuzendaria da, baita Milango Unibertsitateko UniStem Zelula Amen Ikerketa Zentroko sortzailekide eta lehenengo zuzendari ere. Cattaneoren laborategiko ikerketagai nagusia Huntingtonen gaixotasunaren (HD) patofisiologia molekularra da. Laborategiaren xede nagusia Huntingtonen gaixotasunarekin lotutako ebakuntza terapeutikorako egokiak diren zelula, molekula eta bide berriak identifikatu eta medikamentuen probak egiteko erreaktibo berriak identifikatzea da. Laborategia 20 zientzialarik osatzen dute, barne-kudeaketaz arduratzen den pertsonala barne.

Zelula ama neuronal eta Huntingtonen gaixotasunari buruz eginiko ikerlanei esker Medizinako “Le Scienze” saria eta Italiako Errepublikako presidenteak emandako urrezko domina irabazi zituen Cattaneok 2001ean. 2005ean Marisa Bellisario eta Chiara D’Onofrio sariak irabazi zituen; 2006an Italiako Errepublikako Merituaren Ordenako zaldun ofizial izendatu zuten eta 2013an Italiako presidente Giorgio Napolitanok biziarteko senatari izendatu zuen. Horretaz gain, Stem Cell Person of the Year izendatu zuten 2013an Paul Knoepfler-ek eta bere blogaren irakurleek, eta Zerbitzu Publikoaren ISSCR saria jaso zuen 2014an, Paolo Bianco eta Michele De Lucarekin batera “Italiako eztabaida publikoan eta politikagintzan parte hartzeagatik, eta estandar zientifiko eta mediko zorrotzak errespetatzeagatik ere zelula amekin eginiko tratamendu kliniko berriak sartzeari dagokionez”. Cattaneo doktoreak 160 artikulu inguru argitaratu ditu aldizkari zientifikoetan eta 400 eskola eta hitzaldi baino gehiago ematera gonbidatu dute. Bestalde, aktiboki parte hartzen du komunitate zientifikoari eta publikoari zuzenduriko ekitaldi profesional eta parte-hartzaileen antolakuntzan.

ponente

Claude COHEN-TANNOUDJI

Fisika
École Normale Supérieure (ENS), Frantzia
Fisikako Nobel Saria 1997

  • Topaketak | Asteazkena, 28 IRA | Bizkaia Aretoa UPV/EHU, Bilbao | Bigarren hezkuntzako ikasleeak
  • Hitzaldi Nagusia | Ostirala, 30 IRA | Victoria Eugenia antzokia, Donostia | Guztientzat

Konstantinan (Aljeria) jaiotako frantziar fisikaria da. 1962an, Pariseko Goi Mailako Eskola Normalean (École Normale Supérieure-ENS) lortu zuen doktoregoa. 1960an, Ikerketa Zientifikoko Zentro Nazionalean (Centre National de la Recherche Scientifique-CNRS) sartu zen, eta bertan aritu zen 1964ra arte; urte horretan, Pariseko Unibertsitateko irakasle izendatu zuten. 1973an, fisika atomikoko eta molekularreko irakasle gisa hasi zen Pariseko Collège de France ikerketa-zentro ospetsuan, eta lan horretan aritu zen urte luzez. Cohen-Tannoudji irakasleak esperientzia handia du irakaskuntzan eta fisikako ikasleek, unibertsitatekoek zein graduondokoek, biziki balioesten dituzten hainbat testuliburu argitaratu ditu.

Laser izpiekin atomoak geratzeko, hozteko eta harrapatzeko erabili daitezkeen mekanismoen ikerketan aitzindari izan zen. Cohen-Tannoudji eta bere taldea izan ziren aurrenekoak atomoak tenperatura oso baxuetan hozten, zero absolutotik (-273ºC) gora, gradu baten milloirena baino tenperatura baxuagoan. Cohen- Tannoudjik eta beste zenbait zientzialarik diseinatutako teknikek hainbat aplikazio espezifiko ekarri dituzte, hala nola zehaztasun handiko ordulari atomikoak, doitasun handiko interferometro atomikoak, eta grabitatearen indarra eta errotazioaren abiadura neurtzeko girometroak. Era berean, teknika horiek funtsezkoak izan dira materiaren egoera berriak sortzeko, Bose-Einstein kondentsatuak, esaterako.

ponente

François ENGLERT

Fisika
Université Libre de Bruxelles, Belgika
Fisikako Nobel Saria 2013

Belgikan jaio zen, 1932an. Judu poloniarrak izaki, Belgikara emigratu zuten gurasoek, eta han gerratik onik atera ziren pertsona askok eskuzabaltasunez emandako laguntzari esker. François Englert lehenik Ingeniaritza Elektriko Mekanikoan lizentziatu zen, gero, 1958an, Fisikako masterra egin zuen, eta 1959an doktoretza lortu zuen. Ikasketak amaitu eta gero, Estatu Batuetara jo zuen Cornell Unibertsitatean (Ithaca) orduko katedradun gazte Robert Brout zientzialariarekin batera ikerlari gisa lan egiteko. Bizitza osoa iraungo zuen adiskidetasun baten abiapuntua izan zen hura, baina baita oso emankorra gertatuko zen lankidetza zientifikoaren hasiera ere; izan ere, Bruselako Unibertsitate Libreko fisika teorikoko taldeko zuzendaritza partekatu zuten eta elkarrekin aurkitu zuten, 1964. urtean, masa sorrarazten duen mekanismoa, Brout-Englert-Higgs (BEH) deituriko mekanismoa, hain zuzen. 2011n zendu zen Robert Brout, eta François Englertek, Peter Higgsekin batean, Fisikako Nobel Saria jaso zuen 2013an aipatu deskubrimendua egiteagatik. Fisikari belgikarrak Asturiasko Printzea Saria irabazi zuen 2013an Peter Higgsekin eta CERN erakundeko laborategiarekin batera.

Fisika modernoak zehazten duenez, eraikuntzako blokeen moduan jarduten duten partikula batzuek osatzen dute materia. Partikula horien artean badira beste partikula batzuek esku hartzen duten indar batzuk. Partikula gehien-gehienen funtsezko ezaugarria da masa edukitzea. 1964. urtean Robert Broutek eta François Englertek partikulen masaren jatorriari buruzko artikulu bat eman zuten argitara: partikulen masaren jatorria simetriaren hausturan oinarritzen zen, eta funtsezko partikula baten presentzia iragarri zuten, teoria mailan bada ere, aipaturiko fenomenoa azaltzeko. Peter Higgsek, bere aldetik, gai berari buruzko beste artikulu bat plazaratu zuen sei aste geroago. 2012an, CERN erakundeko laborategiko Hadroi Kolisore Handian burututako bi esperimentuk (ATLAS eta CMS) berretsi egin zuten aipatutako partikularen presentzia, hau da Brout-Englert-Higgs bosoia deituarena. Englert irakasleak sari eta ohoragarri ugari jaso ditu goian adierazitakoez gain; horien artean dago Fisikako Wolf Saria, 2004. urtean jasoa (Robert Broutekin eta Peter Higgsekin batera). Honoris causa izendatu dute izen handiko unibertsitate askok, eta Europako Fisika Elkarteko eta Solvay Institutuko ohorezko kidea da, Belgikako Jeunesses Scientifiques elkarteko ohorezko presidente izateaz gain. Baroi titulua jaso du Belgikako erregearen eskutik.

ponente

William FRIEDMAN

Botanika
Harvard University, Estatu Batuak

  • Hitzaldi Nagusiak | Asteazkena, 28 IRA | Victoria Eugenia antzokia, Donostia | Guztientzat

William (Ned) Friedman Harvard Unibertsitateko Organismika eta Biologia Ebolutiboaren Katedraduna da, eta Harvard Unibertsitateko Arnold Arboretumeko zortzigarren zuzendaria 144 urteko historian. Nazioartean luze eta zabal aitortu dute Friedmanek landare hazidunen historia ebolutiboari buruz egin duen ikerlana. Friedman irakaslearen azterlanei esker, landare loredunen eboluzioaren hastapeneko lehen faseei buruzko mendeko ikuspegia errotik aldatu da, hau da, Darwinen “misterio gogaikarria”. Bere karreraren hastapenetan, AEBko Zientziaren Fundazio Nazionalak hautatu zuen Gazte Ikertzaile Presidentzial. Linnean Society of London-eko eta Zientziaren Aurrerapenerako Amerikar Elkarteko kidea da. Gaur egun “Ezagutu Darwin” izeneko mintegi bat ematen du Harvarden, zeinean ikasleek Charles Darwinen hamar esperimentu egiten dituzten eta gai bakoitzarekin lotura duten gutunak irakurtzen dituzten (bai, ikasleek uso zaleekin lan egiten dute, eta zizareek pianoaren eta fagotaren soinuari erantzuten dioten aztertzen dute).

Arnold Arboretumeko zuzendari gisa, Friedman irakasleak gogotik lan egin du Arboretumaren inpaktu soziala zabaltzeko egitarau publiko baten bitartez, zientzialarien eta publikoaren arteko komunikazioa sustatu nahian, eta Arboretumeko eta Asiako biodibertsitatearen arteko harremana ere indartu ditu. 2016an, lau urtez plangintza zabal bat egin ondoren, hamar urteko ekimen bat abiatu du Arnold Arboretumek datorren mendera begira dituen bilduma biziak taxutu eta handitzeko. Mundu osoan landareak bilatu ondoren, zurezko landare espezieen bilduma berriak txertatuko zaizkio Bostoneko lorategi botaniko paregabe honi. Horri esker, Harvardeko botanikari eta ingurumen zientzialari belaunaldi berri baten formakuntza bermatuko da, aldaketa klimatikotik hasi eta genomika arte, erronka mota ugariri aurre egiteko prest egongo den belaunaldia prestatuz.

ponente

Dudley HERSCHBACH

Fisika-Kimika
Harvard University, Estatu Batuak
Kimikako Nobel Saria 1986

  • Hitzaldi Nagusiak | Asteartea, 27 IRA | Victoria Eugenia antzokia, Donostia | Guztientzat
  • Topaketak | Ostirala, 30 IRA | Eureka! Zientzia Museoa, Donostia | Bigarren hezkuntzako ikasleeak
  • PhD Formakuntza | Osteguna, 29 IRA | DIPC, Donostia | Guztientzat

Dudley Herschbach San Josen jaio zen (Kalifornia), 1932an. Stanford Unibertsitatean ikasi zuen, eta bertan, Matematikan graduatu zen 1954an eta Kimikako Masterra eskuratu zuen 1955ean. Ondoren, 1956an, Fisikan graduatu zen Harvardeko Unibertsitatean, eta Kimikan doktoratu zen 1958an. Jarraian, fisikako eta kimikako irakasle lanetan hasi zen Berkeleyko Unibertsitatean eta 1963an Harvardera itzuli zen kimikako katedradun bezala. Egun, Harvardeko Katedradun Emeritoa da eta 2005az geroztik fisikako lanaldi partzialeko irakasle ere bada Texaseko Unibertsitatean. Herschbach irakaslea hainbat akademia eta instituzioko kide da, eta nazioarteko sari eta ohore ugari jaso ditu. Bere kolaboratzaile, Yuan T. Lee eta John C. Polanyi, kimikari kanadiarrarekin batera, 1986an Kimikako Nobel Saria jaso zuen, oinarrizko prozesu kimikoen dinamikaren inguruan eginiko ekarpenengatik.

Herschbach hezkuntza zientifikoaren eta jendarteko kultura zientifikoaren jarraitzaile sutsua da. Adin guztietako ikasleei hitzaldiak ematen dizkie, zientzia eta aurkikuntzarekiko duen grina helarazteko. Denbora luzez, Talentu Zientifikoak Aurkitzeko Intel Azokako eta Nazioarteko Zientzia eta Ingeniaritzako Intel Azokako Administrazio Kontseiluko Buru izan da. Herschbachek ahotsa jarri zion ‘Simpsondarren’ “Treehouse of horror XIV” izeneko 2007. atalari, non Frink irakasleari Fisikako Nobel Saria ematen agertzen zen.

ponente

Martin KARPLUS

Kimika
Harvard University, Estatu Batuak; Université de Strasburg, Frantzia
Kimikako Nobel Saria 2013

  • Topaketak | Asteazkena, 28 IRA | Bizkaia Aretoa UPV/EHU, Bilbao | Bigarren hezkuntzako ikasleeak
  • Hitzaldi Nagusiak | Osteguna, 29 IRA | Victoria Eugenia antzokia, Donostia | Guztientzat
  • PhD Formakuntza | Asteartea, 27 IRA | DIPC, Donostia | Guztientzat

Martin Karplus Vienan jaio zen, Austrian, 1930ean. Harvarden lizentziatu zen, 1950ean, eta 1953. urtean amaitu zuen doktoregoa Caltech-en, Kaliforniako Teknologia Institutuan. 1953 eta 1955 artean Oxfordeko Unibertsitateko doktoratu osteko ikertzaile izan zen NSFren beka batekin, eta hori amaitutakoan, 1955. urtean bertan, Illinoisko Unibertsitatean hasi zen lanean. 1960an Columbiako Unibertsitatean sartu zen irakasle, eta 1966an Harvarden; azken horretan, Kimikako Theodore William Richards katedraren jabe egin zen 1979an. Bestalde, Louis Pasteur Unibertsitateko irakasle ere bada. Honako hauetako kide da: National Academy of Sciences (AEB), American Academy of Arts & Sciences, eta Netherlands Academy of Arts & Sciences eta Royal Society of London erakundeetako atzerriko kide. Frantziako Ohorezko Legioko komandante da. Hainbat unibertsitatetan izendatu dute honoris causa eta sari ugari irabazi ditu zientziari eginiko ekarpenengatik; horien artean Kimikako Nobel Saria, 2013an.

Bere karreraren hasieran erresonantzia magnetikoaren espektroskopia aztertu zuen Karplusek, eta spin-spin akoplamendu nuklearraren konstanteei buruzko bere azterketa teorikoak interes berezia piztu zuen. Funtsezko ekarpenak egin dizkio molekula txikien arteko talka erreaktiboen teoriari, ibilbidearen kalkuluetan oinarrituta. Gorputz anitzen perturbazio teoria sistema atomiko eta molekularrei aplikatu dien lehenengo zientzialarietako bat izan da. Bere ibilbidean, kimika eta biokimika teorikoaren hainbat arlotan egin ditu ikerketak Karplus irakasleak, eta bere emaitzak 700etik gora aldizkarietako artikulutan eta liburuetako kapitulutan aurkeztu ditu. Horrez gain, bi liburu ere argitaratu ditu. Karplusen interes nagusia metodo teorikoak garatzea eta baliatzea izan da arazo kimikoak eta biologikoak sakonago ezagutzeko eta ulertzeko. Bere ekarpenak ezinbestekoak izan dira teoriaren bilakaeran, arlo espezializatu batetik hasi eta kimika modernoaren ardatz izaterarte, eta berrikiago, biologia estrukturalean.

ponente

Klaus von KLITZING

Fisika
Max-Planck-Institut für Festkörperforschung, Alemania
Fisikako Nobel Saria 1985

  • Hitzaldi Nagusia | Asteazkena, 28 IRA | Bizkaia Aretoa UPV/EHU, Bilbao | Guztientzat
  • Hitzaldi Nagusia | Larunbata, 1 URR | Victoria Eugenia antzokia, Donostia | Guztientzat

1943. urtean jaioa Schrodan (garai hartan alemanek okupatutako Polonia, egun Polonia), Klaus von Klitzingek Fisika ikasi zuen Braunschweigeko Unibertsitate Teknikoan. Karrera zientifikoa jarraitu zuen Würzburgeko Unibertsitatean; 1972an doktoregoa bukatu eta irakasle gaitasuna lortu zuen 1978an. Geroago, irakasle izendatu zuten Municheko Unibertsitate Teknikoan (1980- 1984), eta, ondoren, ohorezko irakasle bihurtu zen Stuttgarteko Unibertsitatean eta Egoera Solidoaren Ikerketarako Max Planck Institutuko Zuzendari eta Kide zientifikoa, 1985ean. Gaur egun, Klaus von Klitzing irakaslea “Dimentsionaltasun baxuko elektroi sistema” saileko burua da Egoera Solidoaren Ikerketarako Max Planck Institutuan, Alemanian.

Bere karrera zientifikoan zehar, Klaus von Klitzingek ikerketa egonaldiak egin ditu Oxfordeko Unibertsitatean, Ingalaterran, Grenobleko Eremu Magnetiko Altuko laborategian, Frantzian, eta IBMko ikerketa laborategian, Yorktown Heightsen, AEBn. 1985ean, Fisikako Nobel Saria jaso zuen “Hall efektu kuantifikatuaren aurkikuntzagatik”. Gaur egun, von Klitzingen aurkikuntza mundu osoan erabiltzen da doitasun handiko neurketak egiteko eta bidea ireki du gailu nanoeletronikoetan aplikazio eta garapen berriak sortzeko eta maila mikroskopikoan ulertzeko.

ponente

Sir John PENDRY

Fotonika
Imperial College London, Erresuma Batua

  • Hitzaldi Nagusiak | Asteazkena, 28 IRA | Victoria Eugenia antzokia, Donostia | Guztientzat
  • Hitzaldi Nagusia | Osteguna, 29 IRA | Amphithéâtre Pitres, Université de Bordeaux, Bordele | Guztientzat

Ingalaterran jaio zen eta Imperial College London erakundeko Blackett laborategian dihardu 1981az geroztik. Cambridgeko Unibertsitateko Cavendish laborategian ekin zion bere ibilbideari, eta ondoren, Erresuma Batuko Science and Technology Facilities Council erakundeko Daresbury laborategiko teoria-taldea zuzendu zuen sei urtez. Marconi enpresarekin lankidetzan, hainbat “metamaterial” diseinatu zituen (alegia, naturan aurkitzen ez diren propietateak dituzten material artifizial berritzaileak). Horrenbestez, permitibitate elektriko negatiboa duten metamaterialak diseinatu eta egin zituzten, eta geroago, berriz, iragazkortasun magnetiko negatiboa dutenak. “Lente perfektua” egiteko proposamena izan zen proiektuaren gailurra; hau da, uhin-luzerak mugatzen ez duen lentea. Pendryren lanen artean, errefrakzio-indize negatiboen ikerketa eta aplikazio praktikoa duen lehenengo “ikusezintasun-kapa” dira oihartzun gehien jaso dutenak.

Imperial College London erakundeko Fisika Saileko buru izan zen John Pendry, baita Fisika Zientzien Fakultateko dekano ere. Jaso dituen izendapen eta sarien zerrenda luzeari begira, aipatzekoak dira, besteak beste: Royal Societyko kidea (1984), Cambridgeko Unibertsitateko Downing Collegeko ohorezko kidea, baita IEEEkoa ere (Nazioarteko Ingeniari Elektriko eta Elektronikoak), Dirac saria (1996) eta Royal Societyko erregedomina (2006). Gainera, “Sir” titulua ere jaso du (2004), zientziari egindako ekarpenak direla eta. Berriki, Zientziaren Amerikar Akademia Nazionaleko Bazkide Atzerritar hautatu dute. 2013an, Fisikako Institutuak Newton Domina eman zion, eta 2014an, berriz, nanoteknologiaren arloko Kavli Prize saria jaso zuen.

ponente

Álvaro de RÚJULA

Fisika
CERN (Suiza); Instituto de Física Teórica UAM-CSIC

  • Hitzaldi Nagusiak | Asteazkena, 28 IRA | Victoria Eugenia antzokia, Donostia | Guztientzat

Alvaro de Rújula Madrilen jaio zen, eta bertako Unibertsitate Konplutentsean ikasi eta egin zuen doktoregoa, Fisikan. Italian (ICTP, Trieste) eta Frantzian (IHES eta Saclay, Parisetik hurbil) egin du lan, baita AEBetan (Harvarden eta Bostongo unibertsitatean) eta CERNen ere (hainbat estatusekin, udako ikasle izatetik Teoria Departamentuko zuzendari izatera). Joan den mendeko 70eko hamarkadan oinarrizko partikulen Eredu Estandarra finkatzen lagundu zuen; zehazkiago Kromodinamika Kuantikoaren, partikula “sorginduen” eta hadroien masaren azterketaren esparruetan. Geroago, bestelako hainbat arlotan egin du lan; bereziki neutrinoen bidez Lurra “erradiografiatzeko”, haien masak laborategian neurtzeko, Unibertsoan antimateria bilatzeko, “izpi kosmikoak” ulertzeko eta metodo sofistikatuen bidez Higgsen bosoia aurkitzeko aukerak ikertzen.

ponente

Agustín SÁNCHEZ-LAVEGA

Planetetako atmosferak
Euskal Herriko Unibertsitatea (UPV/EHU)

  • Hitzaldi Nagusiak | Osteguna, 29 IRA | Victoria Eugenia antzokia, Donostia | Guztientzat

1954. urtean Bilbon jaioa. 1980 eta 1987 bitartean Almerian lan egin zuen Max Planck Institut fur Astronomie espainiar-alemaniar Zentro Astronomikoan (Calar Altoko Behatokia). 1986. urtean doktoretza lortu zuen Fisika Zientzietan Euskal Herriko Unibertsitatean eta doktoretza sari berezia eman zioten. 1987an Euskal Herriko Unibertsitateko Bilboko Ingeniaritza Goi Eskola Teknikoan hasi zen eskolak ematen, eta gaur egun aipatu ikastegiko Katedraduna da Fisika Aplikatua sailean eta zuzendaria Fisika Aplikatua I Sailean. Europako Espazio Agentziaren (EEA) Eguzki Sistema Esploratzeko Aholkularitza Batzordeko kidea izan da, eta egun E-ELTren (europar teleskopio handia, European Southern Observator) Zientzia Programako eta Astronomiako Batzorde Nazionaleko kidea da.

Batez ere planetetako atmosferak ditu aztergai, eta UPV/EHUko Zientzia Planetarioen Taldeko zuzendaria da. Europako Espazio Agentziaren Venus Express, ExoMars18 eta JUICE (Jupiter Icy Moon Explorer) misio espazialetan eta NASAren Mars 2020 misioan ikertzailekide da. 200dik gora artikulu eman ditu argitara ikerkuntza lanetan espezializatutako aldizkarietan, eta horietatik 10 artikulu Nature (4 aldiz azaldu da azalean) eta Science izen handiko aldizkarietan. Unibertsitateko irakasle gisa jendaurreko hitzaldiak eman ditu estatu osoan barrena, baita eskola, mintegi eta ikastaroak ere unibertsitateetan nahiz kulturetxeetan. Era berean, zientzia gizarteratzeko artikulu ugari idatzi ditu, baita liburuetan eta entziklopedietan argitaratutako hainbat kapitulu ere. “An Introduction to Planetary Atmospheres” (Taylor & Francisek argitaratua - CRC, AEB) testu liburuaren egilea da. EspaZio Gelako zuzendaria da eta Zientzia eta Teknologia Espaziala izeneko Masterraren arduraduna da. 13 doktore tesitan eta egun bidean diren beste 4 doktore tesitan zuzendari eta zuzendarikide izan da. 2010. urtean Revista Española de Física aldizkarian argitaratutako artikulu onenaren saria eman zioten, eta 2014an Fisikaren Irakaskuntza eta Dibulgazio saria jaso zuen. Bi sari horiek Real Sociedad Española de Física - BBVA Fundazioaren eskutik jaso zituen.

ponente

Rafael YUSTE

Neurobiologia
Columbia University, Estatu Batuak

  • Mahai-ingurua | Osteguna, 29 IRA | Victoria Eugenia antzokia, Donostia | Guztientzat
  • Hitzaldi Nagusia | Ostirala, 30 IRA | Victoria Eugenia antzokia, Donostia | Guztientzat

Brain Activity Map Project (Garun Jarduera Mapeatzeko Proiektua) proiektuaren inspiratzailea da. Maila handiko nazioarteko ekimen bat da, garun-zirkuituetan neurona bakoitzaren jarduera erregistratzeko eta manipulatzeko xedea duena. Obamaren administrazioak babestu du proiektua BRAIN asmo handiko ekimena bezala. Yuste, BRAIN ekimenaren haserako proposamena aurkeztu zuen ikerlari taldearen buru izan zen, eta egun NIH BRAIN aholkulari taldeko kidea da eta haren neuroetika batzordean parte-hartzen du. Rafael Yuste Biologia Zientzien eta Neurozientzien katedraduna da, Columbiako Unibertsitatean (AEB). Madrilen jaio zen, eta bertan egin zituen ikasketak. Unibertsitate Autonomoko medikuntzako doktore egin zen, Jiménez Díaz Ospitale Fundazioan. Cambridgeko (Erresuma Batua) LMBn, Sydney Brener Nobel Saridunaren taldean ikerketa aldi labur baten ondoren, doktoregoko ikasketak egin zituen Larry Katz ikerlariarekin, New Yorkeko Rockefeller Unibertsitateko Torsten Wiesel Nobel Saridunaren laborategian. Ondoren, Bell Laborategietako Fisikako Dibisioan sartu zen eta han lau urteko doktore-ondokoa egin zuen David Tank eta Winfreid Denk ikertzaileekin batera, Konputazio Biologikoko Sailean. 1996. urtean, Columbia Unibertsitatearen Biologia Zientzien Sailean sartu zen. 2005. urtean, HHMI ikertzaile eta Garun Zirkuituen Kavli Institutuko zuzendarikide izendatu zuten, Columbian. Gaur egun, Neurotechnology Center-eko (NTC) zuzendaria da, alegia, BRAIN ekimen presidentzialari erantzuna emateko Columbiako Unibertsitateak sortu duen zentrua.

Yuste doktorea eta haren laborategia “alderantzizko ingeniaritza” estrategia bat ari dira ezartzen, mikro-zirkuitu kortikalaren funtzioa ulertzeko, oinarrizko elementua baita garuneko azalaren arkitekturan. Gai horiek ikertzeko, Yuste aitzindaria izan da laserirudi tekniken garapenean eta aplikazioan. Zirkuitu neuronalen kaltzio-irudiak, irudi bifotonikoa, eta fotoestimulazioa, konposatu kaiolatuak eta argi modulazio bidezko mikroskopia holografikoa erabili ditu. Aurrerapen tekniko horien bidez hainbat patente erregistratu dira, eta horietako bi merkaturatzeko lizentzia dute dagoeneko.Yustek hainbat sari jaso ditu, eta horien artean New York Hiriaren Alkatearen Saria eta Neurozientzien Elkarteko Ikertzaile Gaztearen Saria nabarmentzen dira. Era berean, Real Academia Española de Ciencias eta Academia de Medicinako kide da.